CFT چیست؟ | کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم به زبان ساده
رویداد۲۴| واژهی CFT مخفف عبارت «مقابله با تأمین مالی تروریسم» است. این کنوانسیون بینالمللی، یکی از ابزارهایی است که جامعه بینالمللی برای مقابله با جریان مالیای به کار میگیرد که برای فعالیتهای تروریستی به کار میرود.
در اصل، مفهوم این کنوانسیون این است که نه فقط خود عملیات تروریستی جرم است، بلکه منابع مالیای که آن را تأمین میکنند نیز باید جرم تلقی شوند و تحت پیگرد قرار گیرند. یعنی اگر کسی با علم منابع مالی فراهم کند برای تروریستها — مثلاً پول جمع کند، انتقال دهد، پولشویی کند یا به گونهای تسهیل کند — این کار هم باید جرم باشد.
اهداف و الزامات اصلی CFT
چند نکته کلیدی در CFT وجود دارد:
۱. تعریف جرم تأمین مالی تروریسم
کنوانسیون تعیین میکند چه نوع اقداماتی به عنوان تأمین مالی تروریسم شناخته میشوند، مثل جمعآوری پول، انتقال، کمک به افراد تروریست، و غیره.
۲. اجرای قوانین داخلی
کشورهایی که به CFT میپیوندند باید قانون خود را طوری تنظیم کنند که این اقدامات به عنوان جرم شناخته شوند و نظام قضایی و اجرایی بتواند آن را پیگیری کند.
۳. مکانیزم نظارتی و همکاری بینالمللی
یکی از ارکان مهم کنوانسیون، همکاری بین کشورها در تبادل اطلاعات، کمک قضایی متقابل، همکاری در تحقیقات و رصد جریانهای مالی مشکوک است.
۴. گزارشدهی و شفافیت
کشورها باید اطلاعاتی درباره معاملات مشکوک مالی نگهداری کنند و نهادی ویژه مانند “واحد اطلاعات مالی” (Financial Intelligence Unit) داشته باشند که معاملات مشکوک را رصد کند.
۵. موازنه با حقوق داخلی و منافع ملی
کشورها میتوانند در چارچوب معاهده، تحفظاتی وضع کنند—یعنی اعلام کنند که در مواردی اجرای کنوانسیون را منوط به رعایت قوانین داخلی خود میدانند—مشروط بر اینکه آن تحفظات مغایر هدف کلی کنوانسیون نباشد.
بیشتر بخوانید: عصبانیت کیهان از مجمع | کدام مصلحت تغییر کرد که CFT تصویب شد؟
اهمیت CFT برای ایران
برای ایران، پیوستن و اجرای کامل CFT اهمیت ویژهای دارد، بهویژه در ارتباط با تعاملات مالی بینالمللی. زیرا:
خروج از لیست سیاه FATF
یکی از شروطی که گروه ویژه اقدام مالی (FATF) برای خروج کشورها از لیست سیاه خود مطرح میکند، پذیرش و اجرای کامل کنوانسیونهایی، چون CFT است.
اگر ایران CFT را تصویب کند و به آن پایبند باشد، امکان تسهیل تعاملات بانکی بینالمللی بهتر خواهد شد و کشور میتواند اعتماد بیشتری در مراودات مالی بینالمللی جلب کند.
شفافیت مالی و کنترل ریسکهای بانکی
اجرای اصول CFT میتواند به بانکها و موسسات مالی داخلی کمک کند تا ریسکهای تأمین مالی غیرقانونی را کاهش دهند و سیستم مالی کشور سالمتر شود.
همسویی با استانداردهای جهانی
وقتی ایران خود را متعهد به مقررات بینالمللی نشان دهد، در مبادلات خارجی، سرمایهگذاری، تجارت و تعاملات بانکی فرصتهای بیشتری پیدا خواهد کرد.
افزایش اعتبار بینالمللی
عضویت فعال در کنوانسیونهای بینالمللی نشاندهنده عزم کشور برای مبارزه با جرائم مالی و تروریسم است و ممکن است به کاهش محدودیتها کمک کند.
چالشهای ایران در تصویب و اجرای CFT
با وجود اهمیتها، ایران با موانعی نیز مواجه است. در این بخش برخی از مهمترین چالشها را بررسی میکنم:
۱. ابهام در تعریف «تروریسم»
یکی از ایرادات مهم مخالفان این است که تعریف «تروریسم» در متن CFT ممکن است بسیار گسترده یا بر پایه تعاریف کشورهای غربی باشد و گروههایی که ایران از آنها حمایت سیاسی میکند، در این چارچوب مشمول شوند.
اگر تعریف به گونهای ضبط شود که دولت ایران نتواند به دلخواه خود تعیین کند چه گروهی را تروریست بشمارد، ممکن است در عمل منافع سیاسی و امنیتی کشور تحت تأثیر قرار گیرد.
۲. نگرانیهای اطلاعاتی و امنیت ملی
اجرای CFT نیازمند تبادل دادههای مالی، گزارش معاملات مشکوک، و ارائه اطلاعات بین کشورها است. بعضی نهادها در ایران نگراناند که این میزان اطلاعات ممکن است به افشای مسائل حساس امنیتی بینجامد یا تحت فشار قرار گیرد.
۳. تعارض با قوانین و اصول داخلی
ممکن است برخی مفاد کنوانسیون با قانون اساسی ایران یا قوانین داخلی ناسازگار باشند. به همین دلیل در بررسی لایحه CFT، برخی نمایندگان پیشنهاد دادهاند اعلام تحفظاتی برای کشور لحاظ شود تا اجرای مفادی که مغایر قوانین داخلی است، الزامآور نباشد.
اما در حقوق بینالملل، قبول تحفظات گسترده یا کلی گاهی میتواند اجرای کنوانسیون را آسیبپذیر کند یا اعتبار آن را کاهش دهد.
۴. مقاومت سیاسی و ایدئولوژیک
در ایران، بین جناحهای مختلف در مورد تصویب لوایح مرتبط با FATF (از جمله CFT و پالرمو) اختلاف نظر وجود دارد. برخی جناحها معتقدند این لوایح به نوعی دخالت خارجی در امور داخلی است و ممکن است کشور را در برابر فشارها آسیبپذیرتر کند.
به همین دلیل بعضی مصوبات مجلس برای الحاق به CFT بعد از تصویب در مجلس به شورای نگهبان ایراد خورده و به مجمع تشخیص مصلحت ارجاع شدهاند.
۵. اثربخشی محدود به دلیل تحریمها
حتی اگر ایران به CFT بپیوندد و آن را اجرا کند، برخی منتقدان معتقدند که به خاطر تحریمهای بانکی متعدد، بانکها و مؤسسات مالی بینالمللی همچنان استقبال نمیکنند یا همکاریشان محدود خواهد بود، زیرا ریسک تعامل با ایران را بالا میبینند.
به عبارت دیگر، پذیرش CFT ممکن است به تنهایی راهگشا نباشد اگر شرایط تحریم و بیاعتمادی بینالمللی باقی بماند.
۶. تاخیر تصمیمسازی و ارجاع به مجمع تشخیص مصلحت
روند قانونی بررسی لوایح مانند CFT گاهی بسیار زمانبر شده است. پس از تصویب در مجلس، شورای نگهبان ایراداتی گرفته است و موضوع به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شده که بررسیها در آنجا نیز زمان میبرد.
به تازگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام لایحه الحاق ایران به CFT را در جلسات خود بررسی کرده است.
۷. مسائل حقوقی و حقوق بینالملل درباره شرطها و تحفظات
برخی تحلیلها میگویند ایران ممکن است با «شرط کلی» به کنوانسیون ملحق شود (یعنی اعلام کند که مفاد کنوانسیون فقط تا جایی اجرا میشود که با قوانین داخلی و منافع ملی مطابقت دارد). اما در حقوق بینالملل، چنین شروط کلی ممکن است اعتبار اجرای کنوانسیون را زیر سؤال ببرد یا تفسیرهای متعددی ایجاد کند؛ بنابراین هماهنگ کردن متن کنوانسیون و قانون داخلی و تعیین دقیق چارچوب اجرا، کار پیچیدهای است.
